Nick Proot noemt zijn werken ‘transobjecten’. Hij is gefascineerd door transformaties: hoe de dingen veranderen in een andere context. Zo wordt een vlieger met reflecterende verf ‘s nachts een lichtgevend penseel dat figuren tekent in de lucht. Onschuldige propeller speelgoedvliegtuigjes worden met honderden tegelijk in de lucht een onheilspellende oorlogsmacht. Kortom, het is hem in Nicks werk niet echt om handen te doen. Een interview over handen kan in dat opzicht een beetje vreemd lijken. Maar het valt wel op dat hij goed is met zijn handen en dat hij ze graag gebruikt om dingen te maken of te tekenen. Daarin zit geen tegenstelling. Het wijst vooral op veelzijdigheid en zorgt voor verrassende invalshoeken.

De interviewtekst hieronder vormt de neerslag van twee ontmoetingen met een interval van een jaar tijd. Nick is tijdens de twee gesprekken met heel andere vraagstukken bezig. Ik heb daarom gekozen om de inleidende tekst als twee verschillende momentopnamen weer te geven. 

Sint-Amandsberg, 29 mei 2022

‘Ik probeer zo weinig mogelijk nog te maken in het atelier’, is het eerste wat Nick zegt als ik hem vraag naar de rol van handen in zijn werk. ‘Ik ben iemand die nogal groots wil uitpakken, een beetje groter dan mezelf wil zijn, dat neemt allemaal veel ruimte in beslag. Het wordt een stockageprobleem op den duur’. In zijn ruime atelier staat het inderdaad goed vol. Onder meer ook met Bruto Landscape. Dat werk uit 2019 bestaat uit in totaal 198 genummerde containers (schaalmodellen van 22 x 33 x 25 cm) waarin hij vijf jaar lang atelierresten archiveerde. ‘Ik wil daar nu een punt achter zetten’, zegt hij. Bruto Landscape was een afsluitstuk.

Er was meer dan alleen het stockageprobleem. ‘Ik zat ook wat verveeld met enkele andere dingen. Ik vond dat ik donker, in mezelf gekeerd werk aan het maken was’, vervolgt hij. Totdat hij ‘Mijn biecht’ las van Tolstoj. De Russische schrijver zoekt in dat boek antwoorden op existentiële vragen waarmee hij worstelt. ‘Op het einde is er een passage waarin hij zijn draai maar niet kan vinden in zijn bed. Zijn voet raakt verstrikt in een bedriem en plots kijkt hij naar boven en alles lost zich op. Dat was een aha-moment voor mij. Dat heb ik willen doortrekken in mijn werk: de blik oprichten. Ik ben anders gaan nadenken over mijn werk en ander werk gaan maken’, zegt Nick. 

Tijdens het LOSS kunstenfestival in Zottegem (2022) kreeg hij de kans om ‘de blik naar boven’ in de praktijk om te zetten. ‘Ik wil werken maken die overal kunnen ontstaan, werken die relevant zijn in de context. Met context bedoel ik de dingen die rond mij gebeuren: een bepaalde opdracht, iets uit mijn leven, een ruimte, maar ook het vluchtige, lucht ’. In Zottegem kon hij samenwerken met een hele academie. ‘Ik had thuis met mijn gsm een filmpje gemaakt van een opgegooid vliegtuigje en achteraf geëxperimenteerd met een slow motion effect. Ik wilde dat graag herhalen met duizend propeller vliegtuigjes. Om dus op jouw vraag terug te komen: ik hoefde helemaal niets met mijn handen te maken. Ik werk liever met duizend handen’. Voor de video Airforce liet hij de kinderen van de academie vliegtuigjes opgooien. Dat werd extreem traag gefilmd. Het evenement had niet zo lang na de inval in Oekraïne plaats. Ook dat speelde sterk als betekenisvolle context.

Nick is een bevlogen verteller die graag verbanden legt tussen dingen. Hij probeert soms – bij wijze van spreken- niet één maar duizend verhalen te vertellen. ‘Ik zie mijn werk als het verlengde van mijn bestaan, alles hangt samen', legt hij uit. En hij vertelt hoe ook een zware val met zijn fiets in 2022 veel impact had op zijn werk. (Hij had drie maanden nodig om er bovenop te komen). ‘Mijn zoontje Anton was thuisgekomen van een verjaardagsfeestje met een vliegtuigje dat altijd neervalt. En dan viel ik zelf’. Ongeveer gelijktijdig ontdekt hij ‘Leap into the Void’ van Yves Klein, een beeld uit 1960 waarop Klein vanop een muur naar beneden springt in het niets. Het lijkt alsof hij te pletter stort. Nick wilde daar het fijne van weten: ‘Er bestond toen nog geen photoshop. Het blijkt een soort fotomontage. In een eerste opname springt Yves Klein terwijl er acht mensen onder hem staan met een groot doek om hem op te vangen. Met een tweede beeld maakt hij een collage waarin de mensen en het doek zijn weggehaald en je alleen nog de straat ziet. Ik heb dan zelf een werk gemaakt waarin ik het omgekeerde doe: Yves Klein weglaten en enkel de mensen laten staan die daar stonden om hem op te vangen. Ik wilde tonen wat niet getoond werd. En dat was ook precies wat ik zelf nodig had toen ik viel: hadden ze daar maar gestaan met een vangnet.’

Gent, 30 april 2023

Het nieuwe werk waarmee Nick intussen bezig is, een conceptueel artistiek onderzoek, maakt het niet eenvoudiger om het over de relatie tussen handen en kunst te hebben. Hij heeft voor dit project weliswaar eigenhandig allerlei bestaande prenten nagetekend. Maar daaruit kunnen we nog niet afleiden dat zijn handen voor dat werk essentieel zijn. Hoe indrukwekkend de handigheid en tekenvaardigheden van de 'na-tekenaar' ook zijn, in een context van hedendaagse kunst kan het ‘natekenen’ alleen maar vragen oproepen: vragen die ook betekenis krijgen in samenhang met andere vraagstukken. Het onderzoek van Nick focust op verschillen tussen fotograferen en tekenen. Een belangrijke inspiratiebron is de Duitse kunst- en cultuurwetenschapper Aby Warburg, die bij zijn dood (in 1929) een onvoltooide ‘Mnemosyne Atlas’ naliet: een 40-tal houten panelen met daarop min of meer thematisch geordende afbeeldingen. Een andere inspiratiebron voor Nick was de tekst ‘Laat ons gaan’, waarin KU Leuven-professor Jan Masschelein het verschil beschrijft tussen vliegen en wandelen. ‘Ik heb die tekst gebruikt om een vergelijking te maken tussen fotograferen als vliegen en tekenen als wandelen. Het gaat niet alleen om een ander perspectief, het is ook een andere activiteit. Als je fotografeert of vliegt, ‘pak je iets’ in één keer, in één frame, je hebt een overzicht. Als je tekent, ga je wandelen in het beeld, detail na detail. Toen Warburg zijn atlas maakte, verdwaalde hij in zijn eigen concept. Dat vond ik een goed startpunt’, zegt Nick. Nick maakte zeven platen waarin hij net als Warburg verbanden zoekt tussen dingen die ogenschijnlijk niets met mekaar te maken hebben. Al tekenend staat hij zichzelf toe om te verdwalen in zijn concept.

Een van de platen die hij maakte, gaat over aanraken, plakken, zuigen, aantrekking. We zien een microscopisch beeld van een octopuszuignap, de beroemde erotische prent ‘Dream of the Fisherman’s Wife’ van de Japanse kunstenaar Hokusai en een still uit een video waarin de Japanse kunstenaar Shimabuku op stap gaat met een octopus. Tegenover die ontleende prenten stelt Nick ook een eigen werk ‘The Suckers’: drie types stofzuigers die als een familieportret zijn samengeplakt. Hij heeft al die prenten heel secuur met potlood nagetekend. We selecteren deze plaat voor Hautlesmains om de eenvoudige reden dat er ook een vrouwenhand op voorkomt. Dat brengt ons terug bij de klassieke inleidende vraagjes van het Hautlesmains-interview: de rol van handen in het werk van de kunstenaar. 

Nick Proot: ‘Ik snap wel dat mensen zeggen: ja, maar waarom gaat dat blog alleen over de handen? Ik zie de handen inderdaad los van het resultaat. Anderzijds vind ik het creëren, de activiteit zelf, veel belangrijker dan het resultaat. En daarom vind ik het wel weer interessant om het over handen te hebben: handen als scheppende kracht, handen die het allemaal doen.’

Bij de vraag naar de rol van handen in zijn eigen leven, moet hij onmiddellijk denken aan zijn zoontje: ‘Ik zie hoe hij bezig is met zijn handen en herken mezelf in die handen. Ik ben nu keukenkastjes aan het maken thuis en zit op het terras te zagen en schuren. Anton doet niets liever: hij neemt dan ook een stukje hout en wil dan ook werken met de handzaag en schuren. Zijn handen doen me terugdenken aan mezelf, hoe ik naar mijn papa keek die ook iets met zijn handen in mekaar aan het steken was in de garage.’